Zadaniem filtra oleju jest oczyszczanie oleju silnikowego z wszelkich zanieczyszczeń które powstają podczas pracy silnika czyli nagaru, drobnych opiłek, wtrąceń zewnętrznych o wielkości do 1/50 milimetra. Olej silnikowy podlega cyrkulacji w silniku wymuszonej przez pompę oleju. W trakcie tej cyrkulacji przepływa przez filtr oleju gdzie jest oczyszczony z wszelkich zanieczyszczeń.

Filtr oleju przybiera zazwyczaj postać metalowej puszki jest wypełniony czynnikiem filtrującym w postaci bibuły ułożonej w harmonijkę celem zwiększenia powierzchni filtrującej. Wewnątrz filtra znajduje się zawór bocznikujący znany także pod nazwą zaworem nadciśnienia. Zawór bocznikujący otwiera się kiedy olej jest zbyt gęsty albo zbyt brudny aby przejść przez sito filtrujące. Bez niego byłoby ryzyko zatarcia silnika.

Dla filtrów ułożonych poziomo stosowany jest także zawór przeciwzwrotny który ma za zadanie uniemożliwić spływanie oleju silnikowego z całego silnika do miski olejowej przy wyłączonym silniku. Dzięki temu tuż po włączeniu silnika część oleju może już smarować cały układ. Stosuje się także tak zwane wkłady filtra oleju. Wkład ma postać zwiniętej bibuły w formie harmonijkii jest umieszczany jest w puszce filtra oleju.